چند دیدگاه درباره شوروی : پرونده شوروی دو

پرداختن به شوروی ، در روزگار ویژه نامه های صدها صفحه ای که از اسرار جنایت های استالینی پرده برمیدارند ، و از خفقان و سانسور و ناکارآمدی سوسیالیسم واقعاً موجود صحبت میکنند ، چگونه می تواند به امر رهایی بخش یاری برساند ؟
چپ سال هاست که عقب رانده شده و تحت هجوم بی وقفه ی آموزه های نئولیبرال ، تنها مشغول دفاع از خود است. نیروهای مترقی در سرتاسر جهان ، در تمام این سال ها وادار شده اند بیش از آنکه مختصات مبارزه ی امروز را روشن کنند ، یا بتوانند با نقد آنچه هست به پیش بروند ، در گذشته بمانند و از آن چیزی دفاع کنند که لزوماً ربطی به مختصات امروز اندیشه و کُنش آنان ندارد . چپ ها باید تمام آنچه را که در چین مائو و حزب کمونیست خلق چین ، شوروی لنین و استالین و تا گورباچف ، کوبای کاسترو و … گذشته است را توضیح بدهند.
در مقابل فلاسفه ی اخلاق و سیاست ، روزنامه نگاران ریزبین ، و همه ی کسانی که نگران حقوق بشر - البته در گذشته ی سپری شده که خطرناک هم نیست - هستند ، تمام تاریخ جهانی که برای برون رفت از پلشتی های سرمایه داری کوشیده اند را جُسته اند ، مبادا نقطه ای تاریک بوده باشد و از قلم افتاده باشد . این همه البته میتوانست وظیفه ی همه ی ما در قبال تاریخ باشد ، اگر و تنها اگر در جهت و خدمت « توجیه وضع موجود » نبود . بنابراین، بی هیچ کم و کاستی باید با گذشته روبرو شد ، باید ریشه ی تمام آنچه اتفاق افتاد هست و باید در گذشته غایب باشد را یافت و با شناخت آن از تکرارش جلوگیری کرد ، این همه اما تنها با یک افق معنا دارد ؛ جهان دیگری ممکن است. بازخوانی آنچه در شوروی گذشت ، با چنین مختصاتی قطعاً می تواند راه های بسته را باز کند ، اگر چپ را بیش از آنکه درگیر دفاع تمام قد از تاریخ اش بکند ، به ترسیم مختصات تغییر جهان وادارد ، به تغییری ورای بازتولید بی کم و کاست آنچه گذشته ست ، تغییری که حالا و در قرن بیست و یکم دشوارتر و از دسترس نیروهای مترقی دورتر است . کتاب پیش رو در راستای بازنشر بخشی از تلاش پیشینی برای توضیح آن چیزی است که در شوروی اتفاق افتاد . بازنشر چنین کتابی نه جانبداری از تمام محتوایی ست که سال ها قبل نگاشته شده ، که دو هدف را دنبال می کند ؛ در ابتدا به عرصه کشاندن شکلی از نقد از درون چپ به شوروی و تجربه ایده ها و آرمان های نیروهای چپ ؛ نقدی که حالا با پیشی گرفتن گفتمان نئولیبرال در سراسر جهان و از جمله در ایران ، مهجور مانده است . و در ادامه آغاز آن چیزی است که به راستی اینجا و اکنون باید اتفاق بیافتد ؛ رهایی نیروهای مترقی از هویت گرایی بی سرانجام همه ی این سال ها ، و پی افکندن شکلی از نقد پیش رونده ی وضع موجود ، که دیگر در جایگاه دفاعی این سالها قرار نمی گیرد ، در عین آنکه سنت اش را فراموش نمی کند و بدان وفادار می ماند .