رمز الریاحین: در وصف اصفهان و مناظره گلها

به تصحیح: ایرج افشار (تو ح 1040 ق)، نقاش و شاعر، متلخص به رمزى. از مردم کاشان بود. نسب او به ابن‏بابویه قمى مى‏رسد. در جوانى شاعرى مشهور و صاحب «دیوان» و مدتى در دربار شاه عباس بود، ترک ملازمت سلطان گفت و در اصفهان زندگى پر آرامشى داشت. رمزى از معاصران داود قلى بیگ، مولف «قصص الخاقانى» و صاحب «تذکره‏ى نصرآبادى» بوده است. وى علاوه بر شاعرى در فن نقاشى و چوب تراشى هم مهارت داشت. آثار وى: «دیوان» اشعار؛ مثنوى‏هاى: «رمز الحقایق»؛ «رمز الریاحین». رمز‌ ‌‌‌الریاحین‌ در وصف اصفهان و مناظرهء گلها (گلهای باغ هزار جریب) مقدمه ایرج افشار بر منظومه: رمزی از مردم کاشان (متولد 1040 هجری) که معاصر‌‌ شاه عباس ثانی بود و احوالش به اختصار و اشاره در تذکره‌های نصرآبادی، تحفهء سامی، آتشکده، خوشگو و بعضی مصادر دیگر آمده است، از خود کتابی منظوم به‌ یادگار گذاشته است که‌ با‌ تاریخ اصفهان ارتباط و نکاتی را در باب باغ هزار جریب نو از عهد شاه عباس ثانی در بردارد. کتاب مورد نظر منظومه‌ای است موسوم به «رمز الریاحین» که در اصل چهار هزار بیت‌ بوده است و اکنون فقط منتخبی از آن را در دست داریم که با دیوان صالح تبریزی در یک مجلد (مورخ 1144) در کتابخانهء مجلس شورای ملی محفوظ است. نمونه‌ای از ابیات: در تعریف عمارت باغ هزار جریب چو یک چندی تماشا راه بنمود بناگه قصر آن گلزار بنمود چه دیدم قصری از فردوس خوشتر درونش چون دل عاشق منور ز رفعت از فلک سر برکشیده‌ نظر جز آستان او‌ ندیده‌ همه خشتش ز چاک نازنینان‌ از او آثار معشوقی نمایان‌ گچش گوهر لب آئینه کردار در آن عکس خیال کس نمودار خم ابروی آن طاق مقرنس‌ خم افگنده به پشت چرخ اطلس‌ فروغ‌ شمسهء‌ زرین طاقش‌ فگنده خرمن گل در رواقش ز نور شمسهء آن قصر و ایوان کند کسب ضیاء خورشید تابان‌ چو بر پا شد بنای آن عمارت عمارت یافت دنیای بشارت که را آرامگاهی‌ این‌چنین‌ است حق تکثیر: وحید : سال اسوم شماره اول1345