چنگیزخان

واسیلیان در سال ۱۸۹۸ پس از پایان دانشگاه سن پطر بورگ کوله باری بدوش انداخت و در روسیه به سیاحت پرداخت .پس از دو سال سیاحت بعنوان خبرنگار روزنامه به انگلستان رفت و تمام بخش جنوبی آن کشور را با دو چرخه پیمود. زبانشناس جوان با استعداد پس از باز گشت به روسیه در یکی از شهرهای کوچک آسیای میانه ساکن شد و با شغل بازرس چاه های آب بکار پرداخت . در سال ۱۹۰۱ اسبی خرید و سواره از صحرای قره قوم گذشت و از شهرهای خیوه وبخارا دیدن کرد. سپس عازم ایران شد و از طریق سیستان و بلوچستان به مرزهای هندوستان ( پاکستان کنونی ) رسید ... ظاهرا در یکی از همین نقاط بود که با چوپان کویر لوت که از سرنوشت غم انگیز وطن خویش با او سخن گفت ملاقات کرد. آنجا نخستین بار به فکر نوشتن کتابی درباره سایه های مهیب دوران گذشته افتاد ولی این فکر سالها بعد یعنی پس از انقلاب اکتبر تحقق پذیرفت . واسیلی یان در سالهای ۱۹۰۵ ۱۹۱۷ بعنوان مخبر روسی مشهور خبر گزاریهای گوناگون بارها به آسیای میانه ، منچوری ، کشورهای بالکان ، مصر . ترکیه و غیره سفر کرد.او کمی پس از انقلاب اکتبر در سال ۱۹۱۸ به روسیه باز گشت . جمهوری جوان در تمام رشته ها به افراد با فرهنگ نیاز فراوان داشت و یان از هیچ کار ی روی بر نمی تافت :دبیر دبیرستان ، رداکتور روزنامه ها و مجلات ، اقتصاددان ، نمایشنامه نویس و کارگردان تاتر انقلابی جدید . واسیلی یان در هر یک از این مشاغل نهایت کوشش خود را بکار می برد..در سال ۱۹۲۳ واسیلی یان به مسکو آمد و به کار خلاق تالیف رمانهای تاریخی پرداخت . رمانهای کشتی فینیقی ، اسپارتاک ، روبرت فولتون ، آهنگران اورال ، و آتش تپه ها یکی پس از دیگری انتشار یافت.یان در سال ۱۹۳۹ تالیف رمان چنگیزخان را که نخستین کتاب از رمانهای سه گانه اوست بپایان رساند. در سال ۱۹۴۱ رمان ((باتو )) ودر سال ۱۹۵۴ رمان ((بسوی آخرین قلزم )) که بخش نهایی رمانهای سه گانه است ، از چاپ خارج شد . این سه رمان تاریخی که به ا ستیلاگران مغول اختصاص دارد ، هم از نظر حجم وهم از نظر اهمیت ادبی مهمترین اثر نویسنده است . رمان های تاریخی واسیلی یان علاقه فراوان خوانندگان شوروی و کشورهای دیگر را بخود جلب کرد . (( چنگیز خان )) بدریافت جایزه دولتی اتحاد شوروی نائل آمد و به بسیاری از زبانهای خارجی ترجمه شد و بارها تجدید چاپ گردید، از آن جمله در انگلستان ، فرانسه ، فنلاند، آرژانتین ، ایالات متحده امریکا و کشورهای دیگر. در سال ۱۹۶۵ مجله ((مسائل ادبیات )) چاپ مسکو در باره کتاب ((چنگیزخان )) نوشت : (( این کتاب بدون ایجاد شیفتگی کاذب به زور و اقتدار و بدون هیچگونه گذشت در قبال گژی ها و ناراستی ها حق تعلق به ادبیات کلاسیک شوروی را بدست آورده است)) حق تکثیر: اولین چاپ کتاب خارج از ایران بوده