غلط در غلط

نمایشنامه گر چه لغت صیغه نظیر بسیار دیگر از لغات عرب معنا و مفهومِ بداهی خود را از دست داده و همگان از استعمال این لغت در فارسی واژه ی عربی متعه یا همان ازدواج موقت را معنا می کنند، اما چنان چه به جستاری عمیق تر در معنای لفظی آن اهتمام کنیم خواهیم دید که در فرهنگ های فارسی نظیر دهخدا و سایر، لغت صیغه یا صحیح تر آن صیغة در اصل به معنای خلقت است و از همین معنا معانی دیگر آن یعنی، طور، طریقت، ریخت و شکل استخراج شده است. در صرف عرب نیز وقتی سخن از صیغه می آید منظور حالات و اشکال ریخت هایی ست که یک فعل می تواند به خود پذیرد: ظروف متفاوتی که مصدر با ریخته شدن در آن ریخت تازه می یابد. حال اگر همین معنای درست اخیر را برای پیگیری و درک نارسایی آن معنای مستدل فعلی به کار بریم خواهیم دید که صیغه آن چیزی ست که به آن چه بوده شکل و حالتی دیگر می بخشد و این با رجوع به آن چه عملاً با صیغه و در صیغه اتفاق می افتد مطابق است. صیغه ظرف است و رابطه مظروف به طوری که یک رابطه پس از جاری شدن صیغه شکل دیگری به خود می گیرد. ازدواج به طلاق مبدل می گردد. محرم به نامحرم. غریبه به فرزند و عِلی آخر. اگر این مبحث زبان شناسی را به آرامی و شایستگی واردِ حوزه ی ساختارشناسی کنیم می بینیم چه شباهت و قرینه ی جالبی میان صیغه و اسطوره موجود است. رولان بارت در انتهای اسطوره شناسی خود وقتی می خواهد تعریف ابتدایی ای از اسطوره دست دهد. چنین می گوید: «این بدان معناست که اسطوره نمی تواند یک شیء، یک مفهوم یا یک ایده باشد؛ سخن از نوعی دلالت در میان است، از یک فرم (...) لذا هیچ چیز مانع نمی شود که در ابتدا اسطوره را یک فرم تعریف نکنیم» چند خط بعد می افزاید: «اسطوره با محتوای پیام اش تعریف نمی شود بلکه با شکلی که آن پیام به خود می گیرد تعریف می شود: محدوده های آن فرمی هستند نه ملموس». هر چه تعاریف بارت را از اسطوره بیشتر پی گیریم، بیشتر در می یابیم که صیغه یک اسطوره است که به شکل عمودی با کلیت مذهب و به شکل افقی با سایر گفتمان های مذهبی در زنجیره ی ارتباطی قرار می گیرد. نمایش نامه غلط در غلط کالبدشکافی یک اسطوره است. یک صیغه به شکل متعارف و غلط آن نیست که جاری شود، بلکه خود به شکل غیرمتعارف و درست آن مجرا قرار می گیرد. حق تکثیر: کلیه ی حقوق مادی و معنوی این اثر متعلق به مؤلف اثر بوده و هر گونه استفاده از آن منوط به مجوز کتبی وی می باشد