توضیحات
بحث از ارتباط غامض و پیچیده و نسبتاً مبهم بین تشیع و تصوف، هم از حیث اصول و مبادی با واقعیت ماورای تاریخی و هم از جنبه تاریخی آن، نباید به انتقاد مکرر بعضی از شرق شناسان که اصل و منشأ قرآنی و اسلامی تشیع و تصوف را مورد شک و تردید قرار میدهند، توجه داشت. در حالی که نظریه آنها بر این فرض قبلی مبتنی است که اسلام وحی آسمانی نیست و اگر هم دین باشد فقط «دین شمشیر» و برای مردم ساده صحرا گرد و بادیه نشین است، این خرده گیران دروغین هرچه را که حاکی از عرفان و جنبه باطنی دین باشد، غیر اسلامی میگیرند و نبودن اسناد و مآخذ تاریخی در ادوار اولیه اسلام را دلیلی بر مدعای خویش میپندارند. گویی شیء معدوم، فی نفسه میتواند چیزی را که وجود داشته است ولی اثری از خود بجا نگذاشته تا بتوان آن را تجزیه و تحلیل کرد، نقص و ابطال کند. واقعیت تشیع و تصوف به عنوان جنبه های اساسی وحی اسلامی آنقدر بدیهی و استوار است که هیچ گونه ادله کاذب تاریخی نمیتواند آنها را نادیده بگیرد. صرف وجود میوه بر روی درخت ثابت میکند که ریشههای درخت در زمینی است که آن را تغذیه میکند و ثمره معنوی فقط میتواند حاصل شجری روحانی باشد که در حقیقت وحی ریشه دارد. حق تکثیر: تهران: دانشگاه تهران، 1354