جعفرخان از فرنگ آمده

کمدی در یک پرده تصنیف حسن مقدم همراه با نمونه ای از انتقادهای منتشر شده در نشریات اقدام، ستاره ایران و اتحاد چاپ شده در مطبعه فاروس، تهران ۱۳۰۱ شمسی حسن مقدم به روایتی در بهمن ۱۲۷۶ در اراک و به روایتی دیگر در بهمن ۱۲۷۷ در تهران متولد شد. پدرش وزیر مختار ایران در سوئیس بود. از این رو مقدم تحصیلاتش را در رشته علوم سیاسی در سوئیس به پایان رسانید. اولین شغل دولتی او وابسته سفارت ایران در ترکیه بود. در همین دوران اولین داستانش با عنوان "هندوانه" را به سال ۱۲۹۵ در استانبول منتشر کرد. هندوانه در گونۀ فکاهی نوشته شده بود و در مجامعه ادبی با اقبال فراوانی روبرو شد. مقدم به زبان های آلمانی، فرانسه و حتی عبری و یوینانی آشنایی داشت و گهگاه مقالاتش در مرکوری دوفرانس و لوموند چاپ می شد. تاسیس انجمن ایران جوان در ۱۹۲۲ نیز از ابتکارات او بود. از دیگر آثار مقدم می‌توان به نرگس، زن حاجی‌آقا، شاهزاده خانم تاجی و حکایت اشاره کرد. اما عمده شهرت مقدم بابت نمایش‌نامه‌های وی از جمله جعفرخان از فرنگ آمده(یا برگشته) است. در آن روزگار دروازه های اروپا یکباره به روی جوانان ایرانی گشوده شده بود و شوق و جذبه ای که حاصل برخورد آنان با ظواهر پرزرق و برق فرنگ بود، انگیزه پاره ای درگیری های خانوادگی و اجتماعی و سنتی گردید. که در این نمایشنامه کاملا عیان است . مقدم این نمایشنامه را در سال ۱۳۰۰ به صورت تک پرده نگاشت و آن را با گروه ایران جوان به صحنه برد. پس از زمان کوتاهی این نمایش توسط جمعیت فرهنگ رشت به صحنه رفت که باز با استقبال بینظیری روبرو شد. استقبال از این نمایشنامه به قدری زیاد بود که بعد از کوته زمانی نام نمایش بر زبان مخاطبان افتاد، به حدی که نام نمایش تبدیل به یک ضرب المثل شد. مقدم پیش از نگارش این اثر مینویسد : «مدتی است که تماشای بعضی صحنه‌های مضحک و رویدادهای خنده آور فرنگ رفته‌ها مرا بر آن داشته که نمایشنامه ای بنویسم. اسم آن را هم انتخاب کرده ام. جعفر خان از فرنگ آمده، هدفم اینست که نمایش سرگرم کننده باشد و نه تنها عده ای خاص بلکه توده مردم هم بتوانند با موضوع نمایشنامه رابطه برقرار نمایند.» مقدم در این نمایشنامه نظام خانواده ایرانی را با تمام خصوصیات عاطفی و سنت های خوب و از طرفی اعتقادات و اعمال خرافی و نکوهیده آن تصویر کرده و تصویر نسبتاً کاملی از اولین گام های غرب زدگی با همۀ معایب و محاسن منطقی و ظاهری اش ارائه می دهد. سبک کار مقدم تلفیقی است از تئاتر اروپایی و تخته حوضی ایرانی، زیرا در اکثر لحظات این نمایشنامه مسائل فرعی را به عهده ه ذوق و بدیهه گویی بازیگران سپرده و خود تنها به تعقیب خطوط اصلی واقعه پرداخته است. شخصیت اصلی این کمدی که نام خود را نیز به نمایش داده، جعفرخان فرزند یکی از خانواده‌های متمول تهرانی است که ۸ سال پیش برای تحصیل به اروپا رفته بود. حال به ایران بازگشته، ولی کاملا تغییر کرده است و حتی فارسی را به زحمت صحبت می کند. خانواده او که سنتی هستند، رفتار او را برنمیتابند. از سوی دیگر جعفرخان میخواهد با تکیه بر تحصیلات خود در یکی از وزارتخانه‌ها شغلی به دست آورد، اما به خاطر روابط حاکم بر امور کشور سرخورده می شود. حسن مقدم در نوامبر ۱۹۲۵ (۱۳۰۴ شمسی) در سن ۲۷ سال و ۸ ماهگی بر اثر مرض سل در آسایشگاه لیزن(Leysen) درگذشت. حق تکثیر: 1301 شمسی