جامه ی تهذیب بر تن احیاء

. از بزرگترین متفکران جهان اسلام،محمد غزالی است.این مرد بزرگ نیز مانند دکارت، کار خویش را از شک شروع کرد و سر از عرفان و تصوف درآورد. معروفترین کتاب او، احیاء علوم دین است،که در چند جلد و به زبان عربی نوشته شده است. از آنجا که امام محمد غزالی این کتاب بزرگ را با توجه به مبناهای سنی و اشعری گری خویش نوشت، یکی از حکما و فقهای شیعه،به نام ملا محسن فیض کاشانی، که شاگرد و داماد ملاصدرا بود، کتابی نوشت به نام المحجة البیضاء که در واقع کتابی بود بر مزاج حکمت و فقه و احادیث شیعی،بسیار شبیه به احیاء علوم دین غزالی.در واقع قصدش بود که نقایصی که به نظر خویش در کار غزالی دیده بود،اصلاح کند. دکتر عبدالکریم سروش،که یکی از به اصطلاح روشنفکران دینی است،در این باب بررسی نقادانه ای میان این دو کتاب، از دو عالم و حکیم بزرگ سنی و شیعی، انجام داده است. سروش همواره از غزالی به عنوان یکی از تاثیرگذارترین شخصیتها روی خودش نام برده،و از این روی هم،نوشته ی زیر می تواند باارزش باشد.در ابتدای مقاله درباره ی غزالی با نثر شیوای خویش،چنین می نگارد: «کتاب احیا علوم دین،بزرگترین،ارجمندترین و نامبردارترین،اثر امام ابو حامدغزالی است. وی وقتی که تدریس در نظامیه،و مجالست با محتشمان روزگار را ترک گفت؛و به خلوت و عزلت روی آورد،به علم و تحقیق پشت نکرد،و از آموختن و اندیشیدن باز نایستاد، و دفتر شریعت را به آب طریقت نشست،بل همه ی آنچه را آموخته بود،در بوته ی مجاهدت و مکاشفت ذوب نمود،و به کیمیای سعادت بخش ریاضت و تهذیب را زر کرد. هم بر فقه و کلام ،حله عرفان پوشاند،و هم بر شریعت،نمک طریقت فشاند.» منبع مقاله: مجله ی فرهنگ، کتاب چهارم و پنجم، ص 38