واکنش های آمریکا و اتحاد شوروی به ستیزه جویی های سیاسی اسلام در ایران

ریچارد کاتم استاد دانشگاه پیتسبورگ در رشته علوم سیاسی و یکی از ماموران قدیمی سیا در ایران می‌باشد. کاتم در نیمه نخست دهه ۱۹۵۰، گرداننده تیم عملیات پنهانی سیا در ایران بود. ریچارد کاتم از همکاران شبکه بدامن شبکه مسوول جنگ روانی و جعل مدارک سیاسی در دوران جنبش ملی شدن صنعت نفت بود. یرواند آبراهامیان می‌گوید که: سیا در تهران یک مأمور جوان به‌نام ریچارد کاتم (COTTAM) نیز داشت. جان والر رئیس سیا در ایران، در اواخر سال ۱۹۴۰ و آغاز دههٔ ۱۹۵۰، می‌گوید: "ریچارد کاتم از افسران ویژهٔ من بود." کاتم در ۱۹۵۸، استاد دانشگاه پیتسبورگ شد، ولی همچنان با سیا همکاری می‌کرد. از جمله فعالیتهای ریچارد کاتم نوشتن مقالاتی درتخریب شخصیت حسین فاطمی وزیر امور خارجه دولت مصدق بوده است. این مقالات که به نیت مشوش کردن اذهان مردم نوشته می شد ، به زبان فارسی در نشریات «صبا» و «جوشن» منتشرمیگشت. (تحت عناوینی همچون بهایی بودن و همجنس‌گرایی دکتر حسین فاطمی). ریچارد کاتم نویسنده کتاب ناسیونالیسم در ایران است (این کتاب چندی بعد در کتابناک گذاشته میشود) یکی از مباحث تحقیقی وی در سالیان اخیر مسئله ناسیونالیسم در خاورمیانه و به خصوص ایران بوده که خود را در غالب های مختلف ناسیونالیسم افراطی و اسلامگرایی افراطی متبلور ساخته است. پرسشهای وی در این رساله عبارتند از : با توجّه به ماهیت اسلام‌گرای نیروی جدیدی که در خاورمیانه ظاهر گردیده بود، اتحاد شوروی و ایالات متحده در مقایسه با نیروی کهن(ناسیونالیسم غیر دینی) پاسخ‌های متفاوتی ابراز داشتند.این امر در حالی تحقق یافت که رقابت امریکا و اتحاد شوروی،در اوایل دههء 0891،هنوز تداوم داشت.بنابراین،باید نوع واکنش قدرت‌های‌ بزرگ را در برابر نیروی چالش‌گر جدید مورد ارزیابی قرار داد.در چنین موقعیتی،این‌ پرسش مطرح می‌شود:آیا الگوی رفتاری و واکنش ابرقدرت‌ها در برابر اسلام‌ ستیزه‌جوی سیاسی همانند نوع برخورد آنان با نیروی کهن خاورمیانه(ناسیونالیسم)بود؟ اگر پاسخ به این پرسش منفی است،آیا می‌توان به این جمع‌بندی رسید که الگوهای‌ رفتاری متفاوت قبلی با تغییرات همه‌جانبه‌ای روبه‌رو گردید و در نتیجه ماهیت جدیدی‌ در روابط اتحاد شوروی و امریکا به وجود آمد؟ منشا مقاله : ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌، س‍ال‌ ۱، پ‍ی‍ش‌ ش‍م‍اره‌ ۱ ، (زم‍س‍ت‍ان‌ ۱۳۷۷): ص‌ ۱۰۸ - ۱۵۰.