کلیات بسحق اطعمه شیرازی

به تصحیح: منصور رستگار فسایی توصیف گونه های اطعمه از جمله موضوعاتی است که می توان جسته و گریخته در آثار شعرای فارسی زبان پیدا کرد. ابواسحق جمال الدین حلاّج شیرازی، مشهور به بسحق اطعمه (در گذشته 827 ه . ق) نخستین شاعری است که تمام کوشش خود را در سرودن شعرهای مربوط به توصیف غذاهای رنگارنگ صرف کرده و دیوان وی سرشار است از نام غذاهایی که اکنون پخته نمی شوند و در شناخت ذائقه و آداب غذا خوردن قدیم ایرانیان مهم می باشد. علاوه بر این، مطالعه نام این غذاها از لحاظ زبان شناسی و اتیمولوژی بسیاری از واژگان فارسی نیز اهمیّت بسیار دارد. بعد از بسحق اطعمه، چند شاعر دیگر نیز در سروده های خود به توصیف اطعمه و ذکر نام غذاها پرداخته اند که از آن جمله می باشند: احمد اطعمه (متوفی 862 ه . ق)، تقی دانش (درگذشته 1326 ش)، سهیل شیرازی (متوفی 1247 ه . ق) و میرزا اشتها (درگذشته 1289 ه . ق). دیوان بسحق اطعمه نخستین بار به اهتمام میرزاحبیب اصفهانی در سال 1302 در استانبول انتشار یافت و در سال 1382 متن منقّح و محقّقانه آن به تصحیح دکتر منصور رستگار فسائی در تهران (مرکز نشر میراث مکتوب) منتشر گشت، و نویسنده این گفتار پس از اشاره به مطالب فوق، این چاپ را مورد نقد وبررسی قرار داده است. بسحق اطعمه، بسیاری از غزلیات خود را به اقتضای غزلیات شعرای پیش از خود سروده است، که میرزا حبیب اصفهانی، نخستین طابع دیوان بسحق اطعمه نام آنها را مشخص کرده و در بسیاری از موارد در تشخیص خود دچار اشتباه شده است و این اشتباهات در چاپ دکتر رستگار فسایی نیز راه یافته است. بسحق اطعمه، تعداد زیادی از ابیات و مصاریع شعرای دیگر را نیز تضمین نموده، که دکتر رستگار فسایی به آنها اشاره نکرده است. نویسنده در پایان مقاله، برخی از اغلاط محتوایی و چاپی کتاب را نیز تذکر داده است. ادبیات فارسی از مهمترین ادبیّات جهان و دریائی است بیکران که شاید هیچکس نتواند به اعماق آن راه یابد. شعر فارسی در هر زمینه قابل تصوّر، هنر نمایی کرده و آثار مهم و با ارزش فراوانی به یادگار گذاشته است. از جمله زمینه هایی که شعرای فارسی زبان از ایرانی و هندی و ترک و عرب و عجم بدان پرداخته اند وصف مجالس بزم و شرح انواع غذاهایی است که در آنها به مصرف می رسیده است. حق تکثیر: تهران، میراث مکتوب با همکاری بنیاد فارسی شناسی، 1382