راه سعادت

این کتاب با عنوان راه سعادت،از کتب بسیار عالی در باب اثبات نبوت خاتم انبیا،محمد مصطفی(ص) است،که به قلم علامه ذوالفنون،میرزا ابوالحسن شعرانی نگارش یافته است.ایشان که بحق در علم و عمل از سرآمدان روزگار خود بود،با توجه به تحقیقات فراوانش و استفاده از عقل و نقل در این کتاب،سعی کرده است به شبهات وارده پاسخ گوید و از حقانیت دین مبین اسلام دفاع کند. شرح حال علاّمه شعرانى علاّمه بزرگ شیخ ابوالحسن شعرانى ، از شخصیّت هاى برجسته و دانشمندان کم نظیر اسلامى قرن چهاردهم هجرى است . او بازمانده خاندانى از خاندان هاى علم و دانش و تقوا و معنویت بود. و اینک یادى از نیکان پاک او: 1- ملا فتح اللّه کاشانى ، سلسله نسب میرزا ابوالحسن شعرانى ، به دانشمندى بزرگ و قرآن شناسى فرزانه یعنى علاّمه ((ملا فتح اللّه کاشانى ))(متوفاى 988 هجرى ) مفسّر معروف عصر صفویه مى رسد. تفسیر((منهج الصادقین )) وى به زبان فارسى شهره آفاق است . 2- ابوالحسن مجتهد تهرانى ، جدّ اعلاى میرزا ابوالحسن شعرانى ، شیخ ابوالحسن مجتهد تهرانى (1200 - 1272 هجرى ) است . در تهران و سپس ‍ اصفهان به تحصیل پرداخت آنگاه عازم عراق شده و در حوزهاى علمیه آن دیار نزد بزرگانى چون سیّد على طباطبایى (صاحب ریاض المسائل ) ادامه تحصیل داد و با اجازه اجتهاد به تهران مراجعت کرد. 3- آخوند غلامحسین ، پدر میرزا ابوالحسن شعرانى ، آخوند غلامحسین ، یکى از علماى متقى و فاضل تهران بود.آخوند در سال 1313 ق در نجف اشرف به خاک سپرده شد. 4- حاج شیخ محمّد تهرانى ، حاج شیخ محمّد تهرانى ، پدر میرزا ابوالحسن شعرانى عاملى متقى بود. و در سال 1346 ق از دنیا رفت .تولّد و دوران کودکى پس از مدّت ها انتظار با بیم و امید، تولّد نوزاد را در یکى از روزهاى سال 1320 ق به شیخ محمّد خبر دادند. نخستین پرسش وى از کسى که خبر آورد این بود: - فرزندم سالم است ؟ حال مادرش چطور است ؟ - بلى ، نوزاد سالم است و حال مادرش خوب . - خدا شکر! خدایا توفیق ده تا تربیت صحیح او را بر عهده گیرم . پدر با خوشحالى در گوش فرزندش اذان و اقامه خواند. بستگان ، آداب و رسوم ایّام تولّد را یکى پس از دیگرى برگزار کردند. ((ابوالحسن )) نان زیبایى بود که پدر بر این نهال تازه رسته نهاد. کودک اندک اندک طراوت و شادابى خاصى یافت و بالنده شد. این امر براى پدر و مادرش لذّت دائمى داشت . رشد و نمو را بنگرید! کدام ماشین شگفت آور سراغ دارید که مانند رشد و نمو انسان در گستره حیات چنان اهمیّتى داشته باشد. هیچ ماشینِ ساخته دست بشر توانایى رقابت با آن را ندارد. ابوالحسن کودکى بود که با اندام متناسب و انگشتان ظریفش مى خواست همه چیز را به دست آورد. غذایى که خداوند در پستان مادرش نهاده بود، براى رشد او کفایت کرد تا گونه هایش را گلگون سازد و دیدگانش را نشاط بخشد. او چون دیگر کودکان ، از روزى که با اضطراب سر پا ایستاد، با کنجکاوى بسیار و همّتى بلند بر آن بود به همه چیز دست یازد. او به همه صداها گوش ‍ مى داد و دقّت مى کرد؛ بسان هر کودک دیگرى با صداقتى تمام در مسیر زندگانى گام بر مى داشت ؛ راست مى گفت و تنها به حق مى اندیشید و به همین علّت دوست داشتنى بود. زمان چون رودى پر تلاطم در حرکت بود. دیرى نپایید که کودک بزرگ شد و افراد و اشیاء را شناخت و با پدر و مادر و بستگان نزدیک آشنا شد. سخن گفتن و رفت و آمد او خوشایند همه بود. ابوالحسن مثل دیگر کودکان ، روزهاى نونهالى را با گریه و خنده و شادى و بازى پشت سر نهاد. ابوالحسن بعد از مدّتى توانست آموزش رسمى و منظّم را شروع کند و پدرش او را به خواندن و نوشتن تشویق کرد. او مى دانست فرزند عزیزش را در چه راهى راهنمایى کند که گمراه نشود. خودش ، بهار دل ها یعنى قرآن را خوانده بود. از تلاوت آیه هاى دلنواز و سوره هاى روح افزا آن لذّت مى برد. آن گلستان رحمت و معرفت به جانش آرامش مى داد. او به ابوالحسن مى گفت : پسر جان بهتر است آموزش را از قرآن شروع کنى که بهار دل هاست ... تحصیلات ابوالحسن ، سواد قرآنى را نزد پدر عالمش ، شیخ محمّد تهرانى آموخت و در حقیقت پدرش نخستین معلّم او بود. بعدها که کمى بزرگ تر شد وارد مدرسه مروى تهران گشته ، به تحصیل پرداخت . ادبیات عرب ، فارسى ، منطق ، تفسیر، فقه ، اصول ، فلسفه ، ریاضى و ... را طى سالها آموخت . از معروف ترین اساتید او در حوزه علمیه تهران ، مى توان از آیة اللّه حاج میرزا مهدى آشتیانى نام برد. همچنین حکیم محقق میرزا محمود قمى از اساتید او بود که مردى زاهد و دانشمند بود. حبیب اللّه ذو الفنون نیز استاد ریاضى میرزا ابوالحسن شعرانى در حوزه تهران بود. ابوالحسن ، در دوره جوانى که حوزه علمیه قم تازه تاءسیس شده بود، سفرى به آن دیار کرد و در محضر اساتیدى مانند: آیة اللّه العظمى حاج شیخ عبدالکریم حائرى (مؤسس حوزه ) و حاج شیخ عبدالنبى نورى به ادامه تحصیل پرداخت . شعرانى 26 ساله بود که پدر عالم و بزرگوارش را از دست داد. این حادثه براى او بسیار سنگین بود ولى هرگز اراده او را در راه سال ها کسب دانش و سیر در آفاق و انفس براى تحصیل علم و سیر و سلوک ، سست نکرد. این بود که او پس از سال ها تحصیل در حوزه تازه تاءسیس قم ، آهنگ حوزه کهن و پر خاطره نجف اشرف کرد و مدّتها در آنجا موفّق به بهره گیرى از محضر اساتید بزرگ شد. در بین اساتید حوزه علمیه نجف ، سیّد ابوتراب خوانسارى (متوفاى 1346 هجرى ) بیشتر از دیگران ، شعرانى را مجذوب خود کرد سیّد ابوتراب خوانسارى در بین علما شخصیّت برجسته اى داشت و علاوه بر فقه و معارف شیعه ، یا فقه اهل سنّت نیز آشنا بود.(1) بازگشت میرزا ابوالحسن بعد از طىّ مراحل کمال و دانش مى توانست در حدّ یک علامه ، در تهران ، قلب کشور پهناور ایران منشاء خدمات ارزنده علمى و فرهنگى و تبلیغى باشد و دِیْنى را که نسبت به مکتب و مردم برگردنش ‍ سنگینى مى کرد، به نحو احسن ادا کند. این طالب علم با پشتوانه محکم علم و تقوا مراحل تحصیل رسمى و مدرسه اى را در سه حوزه کهنسال سپرى کرد و آماده بازگشت از جوار ((شمسِ ولایت )) به سوى شهر و دیار خود شد تا آب حیاتى را که از اقیانوس ‍ بیکران علوم و معارف الهى ذخیره کرده بود، همچون ابر بهاران بر تشنگان ببارد. آرى ، جوار ملکوتى مولاى متقیان بهجب افزاست و همه دردها را شفا و دواست ؛ امّا تربیت یافتگان آن آستان بر آنند که غریقى را نجات دهند و تشنگان را سیراب سازند. این بود که با آن همه انس و علاقه ، گلستان صفا را ترک نمود و به زادگاهش تهران بازگشت . او با سیر و سلوک و درس و بحث توانسته بود بر قلّه رفیع فضل و کمال قرار گیرد و مانند کوهى بلند و استوار، خواص و عوام را از چشمه سارهاى علوم و فنون سیراب کند. این شخصیّت گرانقدر با تلاش چندین ساله خویش به عنوان یک استاد زبردست و دانشمند متبحّر در فنون مختلف ، به تهران بازگشت تا با تربیت شاگردان فرزانه و تاءلیف آثارى ارزشمند، دِین خود را به آیین و کشور خویش ادا کند. علاّمه شعرانى زمانى به ایران بازگشت که فضاى آن از ظلم و ستم استعمار و استبداد ظلمانى بود. امّآ تربیت شدگان مکتب قرآن و اهل بیت در آن شرایط خفقان آور نه تنها خود را در آن نباختند بلکه مانند ستاره آسمان ، هدایتگر دیگران شدند. فرق عابد و عالم در همین است : ((او گلیم خویش به در مى برد زِموج /وین سعى مى کند که بگیرد غریق را)). در عصرى که زرق و برق و رفاه ظاهرى دل هر بیننده را به خود جلب مى کرد، قلم به دستان و دانش آموختگان زیادى براى رسیدن به مال و منال و مقام ، تمام علم و هنر خود را در اختیار زور مداران مى گذارند. گویا سنت تاریخ است که علم بى تقوا و تخصصِ بى تعهّد، ابزار دست خدمت صادقانه را بر فخر فروشى ، اخلاص را بر ریاکارى و سرانجام توسل به ائمّه و اولیاى الهى را بر تقرّب به دربار ستمگران ترجیح داد. شاگردان علامه میرزا ابوالحسن شعرانى در مدّت عمر پر برکت خویش شاگردانى فرزانه و حکیم و فقیه تربیت کرد. که سزاست به معرفى برخى از آنان بپردازیم : 1- آیة اللّه میرزا هاشم آملى (1322- 1413ق ). 2- آیة اللّه شیخ عبداللّه جوادى آملى . 3- علاّمه شیخ حسن حسن زاده آملى . 4- دکتر مهدی محقق 5- استاد بهاءالدین خرمشاهی 6- دکتر محمد خوانساری 7- جناب استاد شیخ محمّد حسن احمدى فقیه یزدى . 8- استاد على اکبر غفارى . 9- استاد میر جلال الدین محدث اُرمَوى (1323-1358ش ). تاءلیفات و تحقیقات علاّمه شعرانى مایه قضاوت درباره آگاهى و میزان دانش هر شخص ، نوشته ها و اندیشه هایى است که از او باقى مانده . در اینجا بخشى از آثار قلمى علاّمه شعرانى معرفى مى شود و دقّت نظر او را نشان مى دهد. و این آثار عبارتند از: الف ) تفسیر و علوم قرآنى 1- حاشیه بر مجمع البیان در ده جلد با تصحیح کامل و اعراب گذارى اشعار عربى و توضیح آنها. 2- مقدمه و حواشى بر تفسیر شیخ ابوالفتوح رازى و تصحیح کامل آن با توضیح اشعار و شواهد عربى و فارسى در دوازده جلد. 3- تصحیح کامل تفسیر صافى در دو جلد. 4- حواشى و تعلیقات بر تفسیر کبیر منهج الصادقین در ده جلد. 5- نثر طوبى . دائرة المعارف اصطلاحات قرآن - تا حرف صاد - که معانى متفاوت واژه هاى قرآنى به حسب کاربرد در آیات مختلف ، به سبک جالبى مطرح و تفسیر شده و حاوى معارف مختلف فلسفى و کلامى و نکات دقیق فقهى و تاریخى است . 6- تجوید قرآن . که از مفیدترین تجویدها به شمار مى آید. 7- چاپ متجاوز از 60 نسخه قرآن - در اندازه هاى مختلف - که با دقّت نظر ایشان تصحیح و اعراب گذارى شده است . ب ) حدیث و درایه 8- گردآورى حواشى و تحقیق و تصحیح کتاب وافى مرحوم ملامحسن فیض کاشانى در سه جلد. 9- تعلیقات بر شرح اصول کافى ملا صالح مازندرانى در دوازده جلد. 10- تعلیقات بر وسائل الشیعه از جلد شانزدهم تا جلد بیستم . 11- حاشیه بر ارشاد القلوب دیلمى . 12- ترجمه و شرح دعاى عرفه سیدالشهداء(ع) ضمیمه کتاب فیض ‍ الدموع . 13- ترجمه و شرح مفصّل صحیفه کامله سجّادیه . 14- تحقیق و تصحیح جامع الروات به امر آیة اللّه العظمى بروجردى . 15- رساله اى در علم درایه . ج ) فقه و اصول 16- المدخل الى عذب المنهل در اصول . 17- شرح کفایة الاصول بر طریق قال اقول ، که به تفسیر و توضیح مقاصد آن به عبارت واضح اکتفا شده است . 18- شرح تبصره علاّمه حلّى که حاوى مختصرى از کلیه کتاب هاى فقهى شیعه امامیه است . 19- حاشیه کبیر بر قواعد. 20- رساله در شرح شک هاى نماز در عروة الوثقى . 21- فقه مختصر فارسى براى تدریس مدارس . 22- مناسک حج با حواشى نه نفر از مراجع تقلید. د) فلسفه و کلام 23- شرح تجرید در علم کلام . 24- حاشیه بر فصل الخطاب محدّث نورى درباره تحریف نشدن قرآن . 25- کتاب راه سعادت . در ردّ شبهات ، اثبات نبوّت خاتم الا نبیاء(ص) و حقّانیت دین اسلام .(کتاب حاضر) 26- ترجمه کتاب الامام على ، صوت العدالة الانسانیة یا انتقاد از لغزش هاى نویسنده آن . 27- تعلیقاتى بر کتاب محمّد، پیامبر و سیاستمدار، نوشته مونتگمرى وات . 28- اصطلاحات فلسفى . 29- مقدمه و حواشى محققانه بر اسرار الحکم سبزوارى . ه‍)هیئت و نجوم 30- شرح عمل به زیج (2) هندى و براهین عملیات آن مبتنى بر هیئت جدید. 31- تعلیقه و مستدرک بر تشریح الافلاک در اشاره به هیئت جدید. 32- هیئت فلاماریون ترجمه از زبان فرانسه . 33- تقاویم (تقویم ها) شبانه روزى . و) تاریخ 34- ترجمه نفس المهموم تاءلیف حاج شیخ عباس قمى . 35- مقدمه ، تصحیح و تحقیق کشف الغمّه . 36- مقدمه و تصحیح منتخب التواریخ . 37- مقدمه در کتاب وقایع السنین مرحوم خاتون آبادى . 38- تصحیح و مقدمه و تعلیقات بر کتاب روضة الشهدا. ز) فنون دیگر 39- تصحیح کامل و مقدمه و حاشیه بر جلد اول و سوم نفائس الفنون فى عرائس العیون . وفات علاّمه میرزا ابوالحسن شعرانى بعد از حدود هفتاد و سه سال بالندگى و شکوفندگى ، در اواخر عمر دچار ضعف و نقاهت و بیمارى قلب و ریه شد و زیر نظر طبیب بود و چون بیماریش شدّت یافت ، او را براى معالجه به آلمان بردند. لکن معالجات سودى نبخشید و شب یکشنبه هفتم شوال المکرم 1393 ه‍.ق (12/8/1352 ش )، در نیمه هاى شب ، دیده از جهان فرو بست و دفتر زندگى عالمى خستگى ناپذیر با دنیایى از علم و دانش بسته شد. روز چهارشنبه جنازه وى به تهران حمل شد و قبل از ظهر روز پنجشنبه تشییع گردید. آنگاه در جوار حرم حضرت عبدالعظیم حسنى (ع)، روبه روى باغ طوطى به خاک سپرده شد. رضوان و رحمت خدا بر او باد. حق تکثیر: از مرگ مولف بیش از سی سال می گذرد.