شبان-رمگی و حاکمیت ملی

محمد مختاری در روز ۱ اردیبهشت سال ۱۳۲۱ به دنیا آمد و در ۱۲ آذر ۱۳۷۷ خورشیدی در ماجرای موسوم به قتل‌های زنجیره‌ای کشته شد. وی از شاعران، نویسندگان، مترجمان و منتقدان معاصر ایران و از فعالین در کانون نویسندگان ایران بود. زنده یاد محمد مختاری در مقالۀ «شبان‌ ـ رمگی و حاکمیت ملی» درباره‌ی تناقض‌ها و دشواری‌های پیش ِ روی ما در دورۀ گذار به مدرنیسم، چنین آورده: «نخست این که فرهنگ سنتی ما، تا پیش از دوران گذار، مدت‌های دراز گرفتار انجماد و انحطاطی دردناک بوده است… از این رو مقاومت نهادهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی و اندیشه‌گی آن در برابر گرایش‌های نو، صرفاً به سائقۀ اختلاف کهنه و نو نیست، بل از بابت فقدان انگیزه و نیروی رشد درونی، و کمبود زمینه‌های مناسب نوگرایی، در اثر تداوم عوامل انحطاط نیز بوده است. وجه دیگری از دشواری‌ها در این است که تعارض نو و کهنه، از مکانیسم فعال اجتماعی و فرهنگی جامعه نتیجه نشده است. بلکه تعارض و تضاد، در اساس میان ارزش‌های کهن ِ ”خودی“، و ارزش‌های نو ِ”بیگانه“ بوده است… معضل دیگر ما این بوده است که ارزش‌های نو بیگانه، تنها از راه ِ مجاورت و داد وستد معمول و طبیعی ِ فرهنگ‌های خودی و بیگانه پدیدار نشده است، بلکه در بسیاری از عرصه‌ها…متأثر از رابطه‌ا‌ی سلطه‌جویانه و وابستگی‌‌طلب و استعماری نیز بوده است.» نویسنده مطلب را به این صورت خلاصه کرده: «پس دوران انتقال ما، گرفتار مشکلی چند بعدی و همه‌جانبه است، و از تضادها و تناقض‌های گوناگونی رنج می‌برد: یک ـ تضاد ِ انحطاط و عقب‌افتادگی با اعتلا و توسعه دوـ تضاد ارزش‌های نو و سنتی سه ـ تضاد فرهنگ خودی و بیگانه چهارـ تضاد میان استقلال ملی و رابطۀ وابستگی، چه استعماری و چه امپریالیستی» حق تکثیر: ت‍ک‍اپ‍و، ش‌ ۲، (خ‍رداد ۱۳۷۲)