توضیحات
ماکس وبر، جامعهشناس سرشناس آلمانی، در بررسیهای جامعهشناسی سیاسی برای اولین بار واژه سلطانیسم را بکار برد و مراد او اکثر نظامهای پاتریمونال در خاور نزدیک بود که با انواع مشابه خود در شرق دور و سایر حوزههای جغرافیایی کمی تفاوت داشت. هر چقدر که اعمال سلطه در نظامهای اقتدارگرا بیشتر بر رأی و اختیار حاکم مبتنی شود، خصایص سلطانسیم در آن بیشتر میشود. بنابراین ممکن است یک فرمانروا یا پادشاه در مقطع یا مقاطعی از حکومتش صرفاً پاتریمونال (پدر سالار) باشد و در مقاطعی سلطانیست (خودکامه) عمل کند. دورههای اعظم حکومت پهلوی اول و دوم ویژگیهای سلطانیسم داشت که در آن، نخبگان تنها حائلی میان شاه و سایر طبقات اجتماعی محسوب میشوند نه بخشی از پایگاه اجتماعی شاه. سلطانیسم دارای ویژگیهای جدائیناپذیری میباشد که در بررسی جامعهشناختی اینگونه نظامها از آنها به ویژگیهای همزاد تعبیر میکنند. برای آشنائی با نظریات اندیشمندان جامعه سیاسی در مورد نظامهای سلطانی و پاتریمونال و تطابق رژیم پادشاهی ایران قبل از انقلاب با اصول آن مقاله ی زیر مورد توجه شما قرار خواهد گرفت.