تصویر زن در فیلم های نخبه گرا و عامه پسند دهه هفتاد سینمای ایران

نویسنده: دکتر تژا میر فخرایی, اسماعیل فتحی مقاله تحقیقی حاضر با هدف بررسی تصویر ترسیم شده از زن در ده فیلم نخبه گرا و عامه پسند دهه هفتاد سینمای ایران و همچنین موضوعات مطرح شده در ارتباط با مشخصه های اجتماعی و رفتاری زن در آثار سینماگران ایرانی انجام یافته است. مقاله در چارچوب روش های کیفی تحلیل محتوا قرار دارد که از مفاهیم و شاخص های مرسوم در مطالعات گفتمانی و جامعه شناختی بهره می جوید. در نمونه گیری پژوهش از شیوه هدفمند استفاده شده است که اصلی ترین شیوه نمونه گیری در روش تحلیل گفتمانی به حساب می آید و پنج فیلم از میان فیلم های نخبه گرا (سارا، گبه، عروس آتش، زینت، بچه های آسمان) و پنج فیلم از میان فیلم های عامه پسند (نرگس، عاشقانه، می خواهم زنده بمانم، قرمز، سگ کشی) انتخاب شده و با هم مقایسه می شوند. فیلم عامه پسند و فیلم نخبه گرا را می توان با توجه به بررسی و ارزیابی بافت مخاطبین و خریداران فیلم های مختلف تعیین نمود. فیلم های عامه پسند آثاری هستند که به وسیله «عموم مردم» و مخصوصا گروههای متوسط و پایینی آن مورد استفاده قرار می گیرند و قاعدتا باید پرفروش نیز باشند والا عامه پسند محسوب نخواهد شد. از این رو شاخص فروش به مثابه مناسب ترین شاخص برای فیلم های عامه پسند و مورد اقبال عموم مردم انتخاب شده است. فیلم های نخبه گرا که آن را به سلیقه بالا و اقشار فرهنگی با سطح تحصیلات بالا می توان ربط داد، تعریف شده است. از این رو فیلم هایی که بالاترین جوایز در جشنواره های معتبر جهانی را کسب کرده اند به عنوان فیلم نخبه گرا انتخاب می کنیم. جوایز مذکور شاخص ارزش بالای هنری است که اصلی ترین مشخصه یک فیلم نخبه گرا محسوب شود. مقاله چنین نتیجه می گیرد که تفاوتی واضح بین نحوه به نمایش گذاشتن فیلم های عامه پسند و نخبه گرای نمونه تحقیق، قابل مشاهده است. در واقع تفاوت نگرش سازندگان فیلم های عامه پسند و نخبه گرا در به نمایش گذاشتن شخصیت های داستانی به حدی است که با اطمینان می توان گفت یک گسست گفتمانی و جهان داستانی بین این فیلم ها وجوددارد. www.sid.ir حق تکثیر: مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی