تذکره ی لباب الالباب

به سعی و اهتمام: ادوارد براون با مقدمه و تعلیقات: محمد قزوینی و سعید نفیسی ترجمه ی دیباچه ی انگلیسی به فارسی به قلم: محمد عباسی لُباب‌الاَلباب (تألیف‌شده در حدود ۶۱۸ ه.ق.) نام نخستین کتاب زندگی‌نامه تألیف‌شده به زبان فارسی است. این کتاب نوشته نورالدین محمد عوفی بخاری است. در این کتاب زندگی‌نامه سخنوران ایرانی آورده شده و پیشرو این سبک در ادبیات فارسی بوده است. این کتاب به شرح حال شاعران نامدار ایرانی و نقد آثار آنان می‌پردازد، نقدهای این کتاب اغلب مبهم است و همه نویسندگان و شاعران ایرانی را تحسین می‌کند. لباب الالباب اولین تذکره الشعراء زبان فارسی است که توسط محمد عوفی ، طی سد هفتم هجری قمری (618) به نگارش درآمد. عوفی در این تذکره حدود 370 نفر از شاعران را، معرفی کرده است که احوال و نمونۀ اشعار بعضی از ایشان فقط در همین تذکره آمده و در آثار دیگر سراغی از آنان بدست نمی آید. لباب الالباب در واقع بیشتر از آنکه تذکره الشعرا باشد، مجموعه‌ی شعر شاعرانی است که در زمان و پیش از عوفی می‌زیستند. با این حال به عنوان مجموعه‌ی شعر شاعران از اعتبار و ارزش فوق‏ العاده‏ ای برخوردار است؛ چرا که مخاطبان خود را با نمونه‏ های فراوان آثار بسیاری از شاعران قدیم آشنا می‏کند. محمد عوفی اهل ماوراءالنهر بود، در بخارا تحصیل کرد، در اواخر سده ششم و اوایل سده هفتم مدتی در شهرهای خراسان و ماوراءالنهر به سیاحت پرداخت و سپس مدت زمان درازی را در هند گذراند. از زندگی نامه‌ی او، چون زندگی نامه برخی شاعرانی که شعرهای آنان را در کتاب لباب الالباب گردآورده است، اطلاعات چندانی در دست نیست. محمد عوفی کتاب "جوامع الحکایات و لوامع الروایات" را نیز تالیف و کتاب "الفرج بعدالشدة" اثر "تنوخی" را از عربی به فارسی ترجمه کرد. این کتاب در سال 1361 با مقدمه ی علامه قزوینی و تصحیح انتقادی همراه با افزوده هایی از سعید نفیسی و ترجمه محمد عباسی در انتشارات کتابفروشی فخررازی در تهران به چاپ رسید. این کتاب پیشتر در 2 مجلد در سایت قرار گرفته بود. حق تکثیر: کتابفروشی فخر رازی، 1361