بر گام خرچنگ Im Krebsgang

رمان بر گام خرچنگ، نوشته نویسده معروف آلمانی گونتر گراس است که در سال ۲۰۰۲ منتشر شد. گراس همچون کارهای قبلیش در این رمان هم تاریخ و تخیل را به هم گره زده و به تاثیر گذشته بر زمان حال می پردازد. گونترگراس در این رمانِ تفکربرانگیز، گذشته و حال آلمان را به نحو خیره کننده ای مورد بررسی قرار داده و در تابویی مربوط به مصیبت‌های شهروندان آلمان پس از جنگ جهانی دوم نفوذ می کند.
خرچنگ از پهلو حرکت می کند و هرگز به کسی یا چیزی پشت نمی کند و بسیار آرام و محافظه کارانه راه می رود. راوی داستان هم سعی در روایت ماجرای زندگی خود به شکلی خرچنگ وار دارد. گونترگراس در این داستان ۳ نسل از فرزندان آلمان را روبروی هم قرار می دهد: مادربرزگ، پدر و نوه. نقطه اشتراک این سه نسل و مرکز ثقل داستان حادثه ی هولناک غرق شدن کشتی ویلهلم گوستلوف در روزهای پایانی جنگ جهانی دوم و مرگ هزاران زن و کودک بی گناه آلمانی است. مادربزرگ یکی از معدود بازماندگان کشتی است که پسرش را که راوی داستان است و اکنون خودش هم پدر شده درست لحظه ای که کشتی کاملا به زیر آب می رود، به دنیا می آورد و امروز نوه ی پسری او آن حادثه ی تاریخی را دوباره از طریق راه اندازی یک سایت زنده می کند و قصد انتقامی نژادی از عوامل حادثه را دارد که ماجرا به اتفاقات خونباری منجر می شود.
این کتاب بیشتر از هر چیزیک روایت تاریخ گونه است. تمام حوادث با جزئیات شرح داده شده اند: اسم تمام افراد و شهرهای اشغال شده ی آلمان در جنگ جهانی یکی یکی نام برده می شود درست مثل یک کتاب تاریخ! به همین علت ممکن است در ابتدا کتاب کمی خسته کننده به نظر برسد، اما با کمی حوصله می توان از آن لذت برد. برگام خرچنگ گزارشی از امتداد موروثی نژادپرستی در آلمان است.
محتوای کتاب:
گراس در این رمان، زندگی سه نسلِ پیاپی خانواده پوکریفکه را کالبد شکافی کرده و تاثیرات منفی غرق شدنِ کشتی ویلهلم گوستلوف (کشتی مسافربری آلمانی است که در ژانویه ۱۹۴۵ و در واپسین روزهای جنگ جهانی دوم در حالیکه مشغول تخلیه مهاجرین غیرنظامی، سربازان و پرسنل زیردریایی ارتش آلمان نازی بود، مورد هدف ۳ اژدر روسی قرار گرفت و غرق شد.) بر این سه نسل را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد:
• شخصیت نسلِ اول داستان، تولا پوکریفکه زنی است که در زمان حمله زیردریایی ارتش جماهیر شوروی به کشتی ویلهلم گوستلوف و غرق شدن آن، در کشتی حضور دارد و حوادث را به چشم خود می بیند. این تجربه تلخ شدیدا زندگی او را تحت تاثیر قرار داده و او همیشه و همه جا راجع به این موضوع صحبت کرده و یاد آن شب تلخ را در ذهن ها زنده نگه می دارد.
• شخصیت نسلِ دوم داستان، پال پوکریفکه پسرِ تولا است که در شب حمله بر روی یک قایق نجات به دنیا آمد و اکنون روزنامه نگاری میانسال است که تلاش می کند تا تمامی اتفاقات تراژیک آن شب را از منابع مختلف گردآوری کرده و همچون قطعات پازل در کنار هم قرار دهد. درحالیکه مادرش تمام زندگی خود را تحت تأثیر آن شب مصیبت بار می داند، پال آرزو می کند که ای کاش زندگیشان می توانست به شکل دیگری رقم بخورد. او هیچ خاطره ای از آن حادثه ندارد، متعلق به نسلی دیگر است و نمی خواهد راجع به گذشته بداند. او دوست دارد زندگی عادی خود را ادامه دهد و بعضا نسبت به مادرش همیشه گذشته و حوادث آنرا به میان می کشد، رفتار تندی نشان می دهد.
• شخصیت نسلِ سوم داستان، کُنراد پوکریفکه پسر پانزده ساله و نئونازیِ پال است که پس از طلاق والدینش سرش دائما در اینترنت (که وسیله ارتباطات مدرن است) می باشد. برای او کشتی گوستلوف، مظهر رنج و عذاب های آلمان در زمان جنگ به حساب می آید. وقتی تولا بی توجهی پال نسبت به گذشته اش را می بیند و نمی تواند او را مجبور کند که راجع به گذشته و سرنوشتش بنویسد، تمام امیدها و تلاشهای خود را روی نوه اش کُنراد (که گرایشهای نئونازی از خود نشان می دهد)، متمرکز می کند.
در حالیکه حوادثی همچون قتل ویلهلم گوستلوف به دست دیوید فرانکفورتر و غرق شدن کشتی ویلهلم گوستلوف (ژانویه ۱۹۴۵) حوادثی تاریخی در این کتاب هستند (که با فلش بک هایی به گذشته توسط راوی داستان ذکر می شوند)، اما رویکردهای متفاوت اعضای تخیلی خانواده پوکریفکه یعنی تولا، پال و کُنراد به این حوادث قدیمی، منجر به دامنه دار شدن آنان در زمان حال (۱۹۹۰) می گردد.